Pierwszy kurs dla kobiet w Policji Państwowej. - Aktualności - Historia i Tradycja

26 lutego 1926 roku, decyzją ministra spraw wewnętrznych Cyryla Ratajskiego, powołano policję kobiecą. Pierwsza Komendantka Policji Kobiecej Stanisława Filipina Paleolog wspominała w swojej opublikowanej po II wojnie światowej książce „Policja kobieca w Polsce”, że kobiety były już wcześniej obecne w strukturach Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego. Pełniły jednak głównie rolę pomocnicze, pracując jako kancelistki lub sekretarki.

Zadaniem podstawowym powołanej Policji Kobiecej było zwalczanie zorganizowanego handlu kobietami i dziećmi, prostytucji i sutenerstwa, pornografii a także innych patologii społecznych związanych z obszarem przestępczości obyczajowej i sanitarnej. Był to ogromny problem dla młodego państwa polskiego. Powołana w 1919 roku Policja Państwowa nie do końca radziła sobie z tego typu zjawiskami. Szczególnie jej męska część.

Na fali działań międzynarodowych organizacji społecznych starających się zwalczać to zjawisko, w 1923 roku powołano do życia Polski Komitet do Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi. Członkami–założycielami były takie organizacje społeczne jak: Polskie Towarzystwo Eugeniczne, Katolickie Towarzystwo Ochrony Kobiet, Ewangelickie Towarzystwo Ochrony Kobiet oraz Żydowskie Towarzystwo Ochrony Kobiet. W latach 1924–1939 prezesem Komitetu był Witold Chodźko, minister Zdrowia Publicznego w latach 1918–1923.

Ostatecznie, na wniosek Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi oraz pod wpływem uchwał Ligi Narodów i IV Międzynarodowego Kongresu do zwalczania Handlu Kobietami i Dziećmi jaki odbył się w Grazu w 1924 roku, w Polsce została powołana Policja Kobieca. Miała działać w ramach struktur policji kryminalnej, jako wsparcie dla całego aparatu „walki z nierządem”.

Pierwszy kurs dla policjantek rozpoczął się 15 kwietnia 1925 roku. Trwał 3 miesiące. Przyjęto 30 pań spełniających wymogi kwalifikacyjne. Jak podaje Z. Zalewska w swoim artykule „Policja kobieca” który ukazał się w kobiecym czasopiśmie „Bluszcz” w numerze 14 w 1929 roku:

„Warunki przyjęcia były następujące: 6 klas szkoły średniej (następnie obniżono do 4), polecenie jednej z organizacyj kobiecych, cenzus moralny, wiek lat 25 do 45.”

Przy naborze zwracano uwagę na kondycję fizyczną kandydatek, odpowiedni wzrost, przynajmniej 165 cm, oraz stan cywilny. Preferowano panny lub bezdzietne wdowy.Kurs odbywał się w Głównej Szkole Policyjnej przy ulicy Krochmalnej 56 w Warszawie i obejmował wszystkie tematy dotyczące pracy policji kryminalnej. Różnił się od szkolenia dla mężczyzn dołączonym programem dotyczącym kwestii pracy socjalnej oraz sanitarnych.

W artykule „Zakończenie roku w Głównej Szkole Policji”, opublikowanym w Gazecie Administracji i Policji Państwowej, numer 31 z 1925 roku, autor kryjący się pod inicjałami W.S. dzieli się
z czytelnikami swoją obserwacją.
„W zasadzie – niezależnie od przedmiotów specjalnych – kurs zbliżony był do kursu przodowników.”

„Z przedmiotów fachowych wykładane były: prawo i procedura karna (sędzia Godecki), prawo administracyjne (podinsp. Sobolewski), instrukcja służbowa, służba śledcza (nadkom. Schuch), higjena i zdrowotnictwo (dr. Offmański), nauka o stowarzyszeniach (podkom. Zagórski i kom. Keller), nauka o Polsce (prof. Wołczek), musztra (podkom. Wojciechowski), gimnastyka kom. Pytlasiński.

Poza temi wykładami odbyły się szereg specjalnie, niezmiernie cennych i pouczających wykładów, których podjęło się z ofiarną gotowością zupełnie bezinteresownie grono osób z pośród znanych działaczy społecznych. W szczególności wymienić tu należy wykłady:

„O chorobach wenerycznych” – dr. Wernic.

„Społeczna strona walki z chorobami wenerycznymi i nierządem” – dr. Szczodrowski.

„Psychopatologia prostytucji” – dr. Sterling.

„Seminarium w zakresie nadzoru nad nierządem i walki z handlem żywym towarem” – dr. Schajer.

„Zasady walki z handlem kobietami i dziećmi” – senator dr. Posner.”

Autor pisze dalej tak: „Pod względem dyscypliny, kompania kobieca prowadzona była ściśle wedle wzoru przewidzianego dla kompanij szkolnych męskich. Kompania szkolna kobieca miała własną komendantkę i wchodziła w skład Głównej Szkoły Policji.” Tą komendantką była Stanisława Filipina Paleolog.

A teraz przyjrzyjmy się „ciału pedagogicznemu”, zaangażowanemu w kształcenie pierwszych polskich policjantek. Zacznijmy zatem od początku:

- „ prawo i procedura karna (sędzia Godecki)” – Tomasz Godecki, sędzia śledczy sądu okręgowego w Warszawie, zamieszkały w Warszawie przy ulicy Miodowej 11,

- „prawo administracyjne (podinsp. Sobolewski)” – podinspektor Władysław Sobolewski, żył w latach 1890 – 1937, pionier polskiej kryminalistyki, uważany jest za jej ojca. Wybitna postać przedwojennej Policji Państwowej. Przez wiele lat piastował stanowisko kierownika Laboratorium Kryminalistycznego Centrali Służby Śledczej Komendy Głównej Policji Państwowej w Warszawie. Prowadził kursy kryminalistyczne, napisał wiele publikacji na tematy związane z kryminalistyką, prowadził działalność dydaktyczną, uprawiał szermierkę i był zaangażowany w polski ruch szermierczy. Występował nawet na igrzyskach olimpijskich w Paryżu w 1928 roku. Pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, jest patronem Komendy Głównej Policji w Warszawie.

- „służba śledcza (nadkom. Schuch)” -  nadkomisarz Jan Schuch. Od 1925 był komendantem Głównej Szkoły Policji w Warszawie, od 1926 zastępcą komendanta Policji Państwowej miasta stołecznego Warszawy. W 1927 roku został awansowany do stopnia podinspektora Policji Państwowej,

- „higjena i zdrowotnictwo (dr. Offmański)”, według „Książki Informacyjno – Adresowej. Cała Warszawa 1930 ”chodzi o doktora chorób wewnętrznych Mieczysława Offmańskiego zamieszkałego przy ulicy Koszykowej 23 w Warszawie,

- „nauka o stowarzyszeniach (podkom. Zagórski i kom. Keller)”, pierwszy z wymienionych to komisarz Stanisław Bernard Zagórski, drugi nie został zidentyfikowany,

- „nauka o Polsce (prof. Wołczek)” - według „Spisu nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykazu zakładów naukowych i władz szkolnych” z roku 1924 chodzi o profesora Jakóba Wołczka, dyrektora Gimnazjum Żeńskiego Cecylii Goldman Landauowej znajdujący się przy ulicy Pięknej 5 w latach 1921 - 1924. Sam profesor zamieszkiwał przy ulicy Poznańskiej 16,

- „musztra (podkom. Wojciechowski)”, prawdopodobnie Jerzy Wojciechowski, podkomisarz,

- „gimnastyka (kom. Pytlasiński)”, Władysław Pytlasiński, znana postać polskiego przedwojennego sportu. Zapaśnik oraz trener, uważany za „ojca polskich zapasów”. Oficer Policji Państwowej w stopniu komisarza. Służbę pełnił w Wydziale III Komendy Głównej Policji Państwowej oraz Głównej Szkole Policji Państwowej w Warszawie, gdzie zajmował się sportowym rozwojem funkcjonariuszy Policji Państwowej;

Dodatkowo w ramach kursu były prowadzone wykłady, których tematyka nawiązywała do zadań jakie będą stawiane polskim policjantkom w przyszłej pracy. Wykładowcami były osobistości związane ze służbą zdrowia oraz organizacjami społecznymi, dbającymi o moralny i zdrowy rozwój społeczeństwa polskiego. I tak:

- „O chorobach wenerycznych – dr. Wernic.”, profesor Leon Wernic, lekarz, dermatolog, wenerolog i eugenik, ordynator szpitala św. Łazarza w Warszawie w którym pracował od 1904, Prezes Towarzystwa Walki z Chorobami Wenerycznymi. Współtwórca Ministerstwa Zdrowia Publicznego. Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Eugenicznego w roku 1922,

- „Społeczna strona walki z chorobami wenerycznymi i nierządem – dr. Szczodrowski.” Chodzi tu o doktora medycyny, specjalisty od chorób wenerycznych i skórnych, Henryka Szczodrowskiego, który przed wojną, razem z żoną Marią, także lekarzem – ginekologiem, mieli gabinet przy ulicy Widok 11 w Warszawie. Henryk Szczodrowski był autorem książeczki wydanej przed wojną przez Bibliotekę Eugeniczną zatytułowanej „Syfilis i jego skutki”,

- „Psychopatologia prostytucji – dr. Sterling.” – doktor Władysław Sterling, zamieszkały przy ulicy Boduena 1 w Warszawie, lekarz polski pochodzenia żydowskiego, neurolog, psychiatra, poeta, krytyk literacki. Docent Uniwersytetu Warszawskiego, profesor Wolnej Wszechnicy Polskiej,

- „Seminarium w zakresie nadzoru nad nierządem i walki z handlem żywym towarem – dr. Schajer”, chodzi o doktora Edwarda Szayera, przedstawiciela referatu sanitarno-obyczajowego do nadzoru nad nierządem w Warszawie,

- „Zasady walki z handlem kobietami i dziećmi” – senator dr. Posner.” – doktor Stanisław Posner, polski działacz socjalistyczny pochodzenia żydowskiego, senator I i II kadencji w II RP, prawnik i publicysta, autor książki „Nad otchłanią. (W sprawie handlu żywym towarem), część I” wydanej w 1903 roku;

Po latach, komendantka Policji Kobiecej Stanisława Filipina Paleolog wspominała w swojej książce „Policja kobieca w Polsce, 1925 – 1939”:

„Dzięki dobrej woli oraz wysokiej kulturze przełożonych w szkole, ten okres treningu był dla kobiet przyjemnością. Zwłaszcza należy tu wspomnieć śp. podinsp. dr. Władysława Sobolewskiego naczelnika Wydziału Szkolenia Komendy Głównej Policji Państwowej, a także śp. nadkomisarza Jana Schucha, jej komendanta. Ich rozległa wiedza dotycząca pracy służb oraz ich umiejętności dydaktyczne stanowiły nieocenioną pomoc dla Komendant Głównej Policji Kobiecej, dzięki temu, że kładli nacisk na wszechstronne wyszkolenie przyszłych policjantek oraz wpajali im dyscyplinę konieczną do spełniania trudnych zadań, które miano przed nimi postawić.

Zarówno Komendant Główna, jak i wszyscy zwolennicy pomysłu utworzenia policji kobiecej pokładali wielkie nadzieje w sukcesie tego eksperymentu – nie tylko dlatego, że kobietom zostało powierzone tak ważne zadanie, lecz także dlatego, że kobiety te miały stworzyć pierwszą kadrę przyszłej policji kobiecej w Polsce. To na ich umiejętnościach, poglądach oraz zachowaniu na służbie miała się w dużej mierze oprzeć przyszła organizacja policji kobiecej.” (Paleolog, 18)

Do wybuchu II wojny światowej, zrealizowano jeszcze 5 kursów specjalnych. Drugi kurs odbył się w dniach od 18 czerwca do 18 listopada 1929 roku, a trzeci odbył się w okresie od 3 kwietnia do lipca 1935 roku i trwał 3,5 miesiąca. Wzięło w nim udział 65 funkcjonariuszek, w tym 50 nowoprzyjętych. Program szkolenia kursu frekwentantek znalazł się w Rozkazie Komendanta Głównego Policji Państwowej nr 653, z dnia 6 kwietnia 1935 roku. Program obejmował trzy grupy tematyczne oraz 4 tygodniowe przeszkolenie praktyczne w Urzędzie Śledczym m.st. Warszawy. Czwarty kurs rozpoczął się 15 października 1936 roku, trwał 5 miesięcy, uczestniczyło w nim 50 policjantek. Piąty kurs rozpoczął się 2 maja 1938 r., i obejmował 9 miesięcy zajęć, 4 miesiące praktyk w jednostkach terenowych, praktyki już w brygadach kobiecych. Szkolenie teoretyczne odbywało się w Szkole Oficerów Rezerwy PP w Warszawie. 2 sierpnia 1939 rozpoczął się szósty kurs, przerwany przez wybuch II Wojny Światowej.

Program kursów nie był zawsze jednolity. Starano się systematycznie go unowocześniać i dostosować do bieżących potrzeb. Oprócz kształcenia teoretycznego z zakresu prawa karnego, kryminologii i kryminalistyki, psychiatrii, pedagogiki i medycyny duży nacisk kładziono na ich praktyczne wyszkolenie. Każdorazowo, do realizacji zadań edukacyjnych starano się dobrać wysokiej klasy wykładowców mundurowych czy cywilnych, ludzi obeznanych z wykładaną tematyką.

Dzięki edukacji na odpowiednim poziomie, polskie policjantki osiągały sukcesy i uzyskiwały wysokie oceny. Dodatkowym atutem w efektywnej pracy był brak obciążenia jakim była troska o własną rodzinę i dzieci, co pozytywnie wpływało na ich poczucie obowiązkowości i zaangażowanie w naukę a potem w pracę policyjną, w walce z przestępczością.

 Literatura:

·                    Gazeta Administracji i Policji Państwowej tygodnik poświęcony prawu publicznemu zagadnieniom administracji politycznej samorządu i policji państwowej. 1925 nr 31 - Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

·                    Książka informacyjno-adresowa Cała Warszawa 1930

·         Spis nauczycieli : szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, red. Zygmunt Zagórski, Książnica Polska1924, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy - Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego

·                    Stanisława Paleolog, Policja Kobieca w Polsce 1925 – 1939,

·                    https://sztetl.org.pl

·                    Wikipedia.

·                    Materiały własne WEH GKGP